Castell Caerffili

Castell Caerffili

Fel y caws enwog, bu cysylltiad annatod rhwng y castell a Chaerffili ers tro byd. Mae’n dominyddu. Yn nodwedd amlwg. Cawr sy’n cysgu, yn barod am yr alwad i’r gad. Mae’n deilwng o gael ei barchu.

Syniad Gilbert de Clare, gwr bonheddig pengoch o ddisgyniad Normaniadd a deiladodd y Castell Coch gwreiddiol ar ochr arall mynydd Caerffili, oedd y castell enfawr hwn o garreg, a amgylchynir gan gyfres o ffosydd ac ynysoedd bach.

Bu rhyfela rhwng Gilbert de Clare a Llywelyn ap Gruffydd a rhwystrwyd sawl ymgais gynnar gan Gilbert i adeiladu castell gan dywysog Cymru. Yn y pen draw, Gilbert a enillodd y frwydr a chododd gadarnle enfawr gan ddefnyddio’r system amddiffyn ‘muriau o fewn muriau’ consentrig.

Sicrhaodd hefyd fod ystafelloedd mawr a chyfforddus i fyw ynddynt. Fodd bynnag, pan lwyddodd Edward I i dewi bygythiad Llywelyn, newidiodd pwrpas y cadarnle enfawr hwn. Dirywiodd cyflwr y castell tan ddiwedd y 19eg ganrif pan ddechreuodd trydydd ardalydd Bute ar waith cadwraeth. Mae dyled de Cymru yn fawr i deulu Bute!